Platin

[Mehmet Göktürk]

PLATİN

İng: Distributor Contact Breaker

 

Platin, Distribütör içinde bulunan kontak açıp kapamaya yarayan bir parçadır. Platin sistemi, distribütör gövdesinin içinde, milin üstünde yeralan yatay, düz bir levhanın üstüne yerleştirilmiştir. Böylece «platin Platin pabuçlarının en uç konumları, bujilerde oluşan kıvılcımın süresini, dolayısıyle de motorun çalışmasını etkilediğinden, bu konumlar ayarlanabilecek biçimde yapılmıştır. Pabuçların arasına bağlanan bir KONDANSATÖR, pabuçlar açıkken küçük kıvılcım atlamalarını engeller.

 

Platinin amacı ateşleme bobinine giden akımı kesikli olarak kesmek ve bağlamaktır. Bu şekilde kesikli kesip bağlama yapılınca bobine giden DC akım, ototransformatör olarak sarılan (3 uçlu primer ve sekonder aynı) bobinin çok sayıda turlu olan sargı ucunda aynı kesikli voltajın (pulse) yüksek voltaj değerinde (ama düşük akımla) oluşmasını sağlar. Bu voltaj doğru anda bujiye bağlı olan kablodan silindir içinde kıvılcım oluşturur. Bu nedenle kesme açma anının belirlenmesi önemlidir. Buna ateşleme zamanlaması denir. Geleneksel motorda bu distribütörün altında olan motordan gelen mil ile sağlanır. Mil üzerinde bulunan KAM çıkıntısı platinin açılıp kapanmasını sağlar. Distribütörü dibinden gevşetip sağa sola oynatarak zamanlamayı değiştirmek mümkündür.

 

Platin kullanılmasının nedeni kıvılcıma dayanıklı olmasıdır. Buna rağmen platinin meme yapması sözkonusu olabilir ve meme nedeniyle kesiklik zamanı kısalır ya da kaybolabilir. Bu da bujide yeterli voltajın bobin tarafından oluşturulmasını engeller. 

 

Platin tam ateşleme anında açılacak şekilde zamanlanır. Bu anda kıvılcım oluştur. Kıvılcım, sanki bir lastiğin çekilip ucunun boşa bırakılmasında olduğu gibi kontak açılınca sekonder devrede tezahür eder.

 

Platinin bir başka özelliği üerinde bulunan yaylı mekanizma ile hızlı döndükçe zamanlamayı ileri alması ve üst devirlerde otomatik zamanlama değiştirmesidir.  Bazı platinlerde vakum devresi yardımı ile bu özellik daha da modifiye edilmektedir.

 

Yeni nesil elektronik ateşleme sistemlerinde ise platinin yerini HALL effect manyetik ya da optik sensörler ve elektronik olarak açılıp kapanan valfler (tristör mosfet vb) kullanılmaktadır.

 

Platinin bir özelliği şak diye yolda bırakmamasıdır. Basittir. Yavaş yavaş sorun belli eder. Bu nedenle hala uçak motorlarında kullanılmaya devam etmektedir. Dağ başında kalan arazi araçları platinli ise zımpara ve tornavida ile temizlenip yola devam edebilirken, elektronik olanlar servis yedekparçaya ihtiyaç duymaktadır.

 

 

 

 

tüm sistemin çalışmasını gösteren diyagram (Vikipedia dan):

 

 

 

 

[Çağlar Bayur]

Bi bundan kalırdık yolda

[Mehmet Göktürk]

Bir şaka makinesi yapımı:

 

eski bir 220V-6V küçük adaptör trafosunu (AC) elinize alın. 

 

herhangi bir prize takılı durumda değilken 9V bir pili (yahut 12V kumanda pili) sekondere yaklaştırın değdirmeyin. Daha sonra 220 tarafını bir arkadaşınıza tutturun. Sağlam sevdiğiniz bir adam olsun. hızlıca bir kez 9V bağlantısını değdirip bırakın. 

 

Bu işi önce kendinizde deneyin etkisini görün başkasına sonra yapın.  Bu şaka ayrı zamanda "bu düğmeye basmak yasaktır" butonuna da bağlanabilmekte, basana şaka yapabilmektedir. Buji'de 12V gerilimin nasıl kıvılcıma dönüştüğünü çok güzel anlatan bir örnektir. Tek fark ototransformatör yerine normal transformatör olmasıdır. O da ufak detaydır.